شهر بوشهر بافتی تاریخی و منحصر به فرد دارد، معماری این بافت پویا و زنده استT متعلق به بی‎زمانگی است، به گونه‎ای که از هر نسلی و دیاری پای به کوچه‎پس‎کوچه‎هایش می‎گذارند، درگیرش شده و با آب و خاکش یکی می‎شوند.

شنیده‎اید که می‎گویند خاک بوشهر دامن‎گیر است؟ بسیاری از ما زندگی کردن را از آن آموخته‏ایم و آن‎چه در مسکن امروزمان نداریم، در آن دیده‏ایم، حس کرده‏ایم و حتی ناخودآگاه نقوشش را وارد خانه‎هامان کرده‏ایم. این بافت مهجور است، چه در کشور و چه در شهر. معماری ناحیه گرم و خشک ایران همچون یزد، کاشان، اصفهان و جز آن را ستوده‏اند، خانه‏های شمال کشور چه در ناحیه معتدل و چه سرد را پاس داشته‎اند. اما جنوب چه؟ این بافت، محل القا و ترکیب معماری ایران، کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس، هند، افریقا و دیگر کشورهایی است که در تاریخ بوشهر نقش داشته‌اند؛ علاوه بر این، نمونه‌ای ارزشمند از معماری در ناحیه گرم و مرطوب ایران نیز محسوب می‌شود.

 چهار محل، تاريخ و ريشه بوشهر بايد پايدار بماند

گه‏گاهی اشاراتی به بافت قدیم شهر شده اما ارزش آن مورد نسیان واقع شده، در سال‌های اخیر پژوهش‌هایی هر‌چند کوچک در راستای پاسداشت این معماری صورت گرفته، اما این پژوهش‌ها نیز منتظم نبوده و هر کدام به بررسی گوشه‎ای از این بافت تاریخی پرداخته‌ و قدمی در راستای حفظ آن برنداشته‎اند. این بافت فراموش شده است، بیش از 10 سال است دانش معماری در بوشهر به نسل جوانمان آموخته شده اما جایگاهی برای آن دانش در بستر عمل فراهم نیامده است. همچنان بدون علم پیش رفته و عمل می‏کنیم. خانه‏های امروزمان بدون بصیرت ساخته می‎شوند. انسان در آن‏ها فراموش شده. خانه‎ها ساخته می‎شوند که بزرگ باشند و بزرگ به نظر آیند. برای افزودن ده سانتی‏متر مربع به آن می‏جنگیم، اما به کیفیت زندگی در آن‏ها توجه نمی‏کنیم. آن‏چه معماری چهارمحل می‏تواند به ما بیاموزد نکوداشت جایگاه انسان و آرامش او در خانه است. خانه‎های ما دیگر خانه نیستند، سرپناه شده‏اند. چیزی در آن‎ها فراموش شده. این گمشده در سنگ‎سنگ بناهای بافت مکنون است، باید کشف شود تا به زندگی امروزمان روح دهد. زندگی ماشینی ما به این روح محتاج است.

از بین رفتن یک عمارت از روی بی دانشی است نه تصادف

ما برای آموختن معماری و چه بسا زندگی در کوچه‎های بافت قدم زده‏ایم، وزش نسیم را در شناشیرها بر وجودمان حس کرده‎ایم، نور آفتاب را از نگاه رنگی پنجره‎ها و ارسی‏ها دیده‏ایم، حضور انسان و روح او را در بناها درک کرده‏ایم، از آن یاد گرفته‏ایم تا بتوانیم خانه‏هایی بسازیم که کودکانمان در آن زندگی کرده و بزرگ شوند، نه فقط قد بکشند. ما همچنان به این بافت برای یادگیری نیاز داریم. هنوز آموخته‏هایش را درس نگرفته‏ایم. اما هر روز که می‎گذرد، بخشی از این کالبد فرهنگ و هویتمان فرو می‎ریزد.

از بین رفتن یک عمارت در نگاه اول اتفاق است، گرچه از روی بی‏دانشی است و نه تصادف. اما عمارت بعدی چه؟ خانه بعدی چطور؟ تک‏تک این بناها بافت را، مرجع دانش بومی ما را می‎سازند. از دست دادنش برای ما گران است و برای نسل بعد گران‎تر. با از دست دادن این بافت و ساخت‎وساز سرپناه‎های معاصر، میراث ما به نسل بعد چه خواهد بود؟ آیا مسکن‎هایی که به ضرب و زور محاسبات ناقص و پرداخت تخلفات ساختمانی سرپا می‎شوند، می‏توانند خانه‏های کودکانمان باشند؟ می‏توانند ریشه و فرهنگ ما را به فرزندانمان بیاموزند؟ ما به این بافت محتاجیم. ما به دانش مستخرج از این بافت برای صیقل روحمان در زندگی ماشینی امروز نیاز داریم. پاس بداریم آن‏چه را از تاریخمان به جای مانده. پذیرای دانش و مکشوفات جوانانمان باشیم. اجازه دهیم لیاقت و علم زمینه زندگی بهتر و بناهای ماندگار را برایمان بسازند.