سودابه زیارتی: فعالان محیط زیست در استان بوشهر، چندی است که نسبت به تخریب جنگل های حرا در شهرستان دیر، اظهار نگرانی کرده اند. آن ها معتقدند، احداث سایت پرورش میگو در آن منطقه، تهدیدی بر ماندگاری جنگل های حرای این شهرستان است و به گفته آنان: «این سایت به منظور احداث در سال ۹۲ درخواستی را به اداره محیط زیست دیر ارائه کرده که با مخالفت کارشناسان ذی ربط که آن را تجاوز به حریم دریا تلقی کرده‌اند مواجه می‌شود اما به یکباره در سال ۹۴ منابع طبیعی اعلام می‌کند که این پروژه مصداق تجاوز به حریم دریا نیست و مشکلی در اجرای پروژه وجود ندارد. مجوز صادر شده تنها یکسال اعتبار داشت اما اینک در تابستان ۹۷ و در حالی که مجوز جدیدی صادر نشده این بخش خصوصی اقدام به ساخت سایتی کرده که فعالان محیط زیست و میراث طبیعی را دچار این چالش و بیم کرده که با عبور لوله آبرسانی به این سایت عملاً شاهراه آب اصلی بسته می‌شود و آب به جنگل‌های حرا نمی‌رسد.»
آن ها همچنین به نکته قابل تأمل دیگری نیز اشاره می کنند که در طرح تفصیلی شهرداری هم این بخش به عنوان منطقه گردشگری مد نظر قرار گرفته و هرساله فعالان میراث فرهنگی و طبیعی و محیط زیست در آن نهال می‌کارند.
فعالان محیط زیست و برخی کارشناسان این حوزه، خواستار متوقف شدن این طرح در نزدیکی منظقه ای هستند که جنگل های حرای شهرستان دیر در آن واقع است.
 
طرح احیا جنگل های حرا می رود که با یک امضای طلایی نابود می‌شود
بخشی از نامه سمن هاي زیست محیطی شهرستان دیر به معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که در شماره 1007 روزنامه پیام عسلویه منتشر شده است: «جناب آقای دکتر کلانتری
سازمان متبوع حضرتعالی به راحتی می تواند منطقه مشهور به خور بردستان را که به گواه اکثر کارشناسان، شبه تالاب می باشد و انبوه جنگل های حرا را دل خود دارد بر خلاف نظر متخصصین همان اداره کل به سایت پرورش لارو میگو تخصیص دهد. مکانی که در طی سه سال و با همت مردم و بدون هیچ گونه کمک و تشریفات دولتی و اتلاف منابع مالی و معنوی متعارف و صرفاً به عزم و اراده و علاقه مردمان این دیار؛ 15 هزار نهال حرا در آن کاشته شد. امیدهای کودکان این بندر در سال سوم کاشته شدن نهال‌های حرا به همت اداره کل محیط زیست استان بوشهر به یاس و ناامیدی تبدیل گشته و زحمات بی شمار مردم در طرح احیا جنگل های حرا می رود که با یک امضای طلایی نابود می‌ شود. این نمونه تازه ترین اقدام اداره کل محیط زیست استان بوشهر است که ساحل بکر و جنگل های حرا را به مکانی برای پرورش میگو اختصاص داده و علیرغم وجود سایت های متعدد بلا استفاده و بعضاً تعطیل پرورش میگو در استان بوشهر و شهرستان دیر، با بی توجهی تمام به خطرات زیست محیطی اجرای این پروژه و نظرات کارشناسی اداره محیط زیست شهرستان و کارشناسان مستقل و سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی، اجازه تاسیس یک سایت جدید را صادر کرده‌اند.»
 
سایت تکثیر میگو در حریم 60 متری دریا نیست
در همین ارتباط مدیرکل منابع طبیعی به پیام عسلویه می گوید که: «به قاطعانه می‌گویم که سایت تکثیر میگو در حریم 60 متری دریا نیست.»
سهیل مهاجری با اشاره به تعریف دقیق این حریم گفت: حریم 60 متری دریا در واقع براي درياي عمان و خليج فارس به صورت فاصله افقي (شصت متر) از آخرين نقطه مد در نظر گرفته شده است.
مهاجری در ادامه افزود: دو بحث در این جا وجود دارد. یکی حریم 60 متری دریا و یکی سمن ها و فعالان زیست محیطی که مخالفتشان ارتباطی به حریم 60 متری ندارد. این که آیا این مزرعه تکثیر بر روی دریا و یا جنگل های حرای دیر اثر منفی اکوسیستمی دارد یا نه را ما نمی دانیم. آنچه ما انجام دادیم این بود که به محض اطلاع، یگان حفاظت خود در آن منطقه خواستیم که سریعا مساله را بررسی کند و آن‌ها صورت جلسه ای را برای ما ارسال و عنوان کردند که این مزرعه در این حریم قرار نگرفته است.
اخذ مجوز زیست محیطی از کانال منابع طبیعی عبور نکرده است
وی همچنین تاکید کرد: این اراضی از سوی منابع طبیعی به راه و شهرسازی واگذار شده و در محدوده شهر دیر قرار می گیرد و شخصی که قصد احداث سایت تکثیر را داشته، از کانال اخذ مجوز منابع طبیعی عبور نکرده است. محدوده مورد اشاره، در حریم شهر دیر قرار گرفته است و در این محدوده نیز متولی، راه شهرسازی و شهرداری است و ارتباطی با منابع طبیعی ندارد. در سال 95 اداره کل حفاظت محیط زیست، حریم 60 متری این محدوده را از منابع طبیعی استعلام می کند و طبق نظر کارشناسان ما، این سایت تکثیر که از ما استعلام شده است در محدوده حریم 60 متری دریا قرار نگرفته است. اما مسائل زیست محیطی آن به عهده منابع طبیعی نیست.
 
با هرگونه تصرف در جنگل های حرا قاطعانه برخورد می شود
مدیرکل منابع طبیعی استان بوشهر یادآور می شود که واگذاری این اراضی به استثنای جنگل های حرا است و هرگونه تصرفی در محدوده جنگل های حرا انجام شود از طرف هر شخصی که باشد، قاطعانه با آن برخورد می شود.
سهیل مهاجری همچنین می گوید: طبق اطلاعی که ما داریم تاکنون هیچ تصرف یا ورود به منطقه جنگل حرا در آن جا نبوده و این سایت، جاده ای را برای دسترسی احداث می کرده که ظاهرا هم متوقف شده ولی تعرضی به جنگل نکرده است.
مهاجری در پاسخ به این سوال که آیا این جاده، شاهراه آبرسانی به این جنگل ها را مسدود می کند یا خیر، گفت: بعید می دانم این اتفاق بیفتد. من جاده دسترسی را دقیق ندیده ام ولی کارشناسان ما در آنجا می گویند، 300 تا 300 متر فاصله وجود دارد. من در پاسخ به این سوال، نه به عنوان رییس منابع طبیعی که وظایف مشخصی دارم بلکه به عنوان یک کارشناس می گویم اگر این جاده مانع جریان و موج دریا به سمت جنگل بشود شک نکنید که جنگل از بین می رود اما کارشناسان ما می گویند جاده و محل احداث این مزرعه با جنگل فاصله دارد. البته این توضیحات جدای از آلودگی یا آسیب ناشی از فعالیت حوضچه های تکثیر بر دریا و اکوسیستم است که کارشناسان حفاظت محیط زیست باید آن را بررسی کنند.
 
امسال در دیر 15 هزار نهال حرا کاشتیم
وی در ادامه می گوید: ما همین امسال حدود 15 هزار نهال حرا در اختیار یکی از انجمن های زیست محیطی قرار دادیم و در آنجا کاشته شده و این مساله بدین معنی است که پوشش گیاهی جنگل های حرا برای منابع طبیعی اهمین بسزایی دارد.
 
چه کسی متولی و پاسخگوست؟
در این میان به گفته کارشناسان، واگذاری در قبال اجاره و یا فروش است. منابع طبیعی در واقع تغییر نمایندگی می دهد. بدین صورت که آن زمان که حریم شهر گسترش پیدا می‌کند، طبق ماده 10 قانون زمین شهری و ماده 20 آیین اجرایی آنها، تملک صورت می گیرد و تولیت از منابع طبیعی زایل می شود و در واقع تغییر نمایندگی انجام می‌شود. راه و شهرسازی در محدوده قانونی شهر می تواند به صورت فروش و یا اجاره اراضی را واگذار کنند. هرچند اداره منابع طبیعی معتقد است که نباید انتقال قطعی صورت بگیرد و واگذاری باید در قالب اجاره موقت و یا مادام العمر انجام و اجاره بها دریافت شود.
از طرفی اداره حفاظت محیط زیست موظف است، با هرگونه ساخت و سازی که منجر به صدمه و آسیب به محیط زیست می شود، برخورد و از فعالیت آن جلوگیری نماید؛ چه این فعالیت در محدوده شصت متری باشد و یا نباشد. اگر آلایندگی وجود دارد باید طبق قانون از این آلودگی و تخریب جلوگیری نماید و نمی تواند خود را کنار بکشد.





............................................................................................................................
جنگل های حرای دیر قربانی تصمیمات نابجا می شوند
راضیه اشعثی
 
در دوران کنونی در پی بروز بحران های زیست محیطی، نابودی منابع و ایجاد موانع در راه رسیدن به توسعه‏ی پایدار، لازم می آید برنامه ها براساس شناخت و ارزیابی توان اکولوژیکی محیط طبیعی اجرا شود تا هم بهره برداری در خور و مستمر از محیط صورت گیرد و هم ارزش های طبیعی محیط زیست حفظ شود.
درختان گرمسیری حرا ، سکان های حیات و پدران، مادران باران و سرچشمه
روزنه های امید برای مردمانی که بر سر دو راهیِ ماندن و رفتن هستند در شرایطی که تنگناهای خشک بومی و خشکسالی بر پهنه سواحل جنوب و زمین های تفتیده از تابش مستقیم خورشید در این فرود های آب و هوایی بر زندگی ساحل نشینان خلیج فارس و جنوب استان ما بیداد می کند، تحمل از تاب محیط بر بستر رویش حراهای دیر و بردستان ربوده شده، چنان که دیگر طاقت اعمال نابخردانه را بر پیکر خود ندارند.
 اکوسیستم‌ های طبیعی که در طی زمان های متمادی به‌صورت فعلی درآمده‌اند نقش مؤثری در حفظ تعادل و برقراری موازنه طبیعت دارند و بهره‌ گیری از این منابع می‌بایست با مطالعه دقیق خصوصیات رویشگاه و تعیین توان اکولوژیک آن صورت پذیرد. بوم‌سازگان مانگرو به‌ عنوان بوم‌سازگان حدِ واسط در برگیرنده شرایط اکوسیستم‌های خشکی و دریایی و پشتیبان تنوع زیستی و پویایی اکوسیستم است. علاوه بر این محصولات به ‌دست ‌آمده از این اکوسیستم نقش بسیار مهمی در معیشت جوامع انسانی مناطق خشک و بیابانی ساحلی داشته و باعث تعدیل شدت فشار وارده به منابع پوشش گیاهی این مناطق می‌گردد. « لذا جنگل های حرا در مناطق ساحلی جنوب کشور،  به دلیل کارکردهای بی شمار و ارزش های زیست محیطی حفاظت، احیاء و توسعه آن ها ضروری است.» (محمدی زاده و همکاران، 1391).
حال که منابع آب، خاک و هوای جنوب استان در شهرستان های زیبای کنگان، عسلویه و دیر، هم اکنون در سیطره و چنگال آلودگی های صنعت گاز و پتروشیمی دست و پا می زنند و بر عمق جان مردم سایه افکنده، شاهد کاهش امید به زندگی و کوچ اجباری از سرزمین مادری و یافتن مکانی هستند که زمانی با تعلق خاطر در جوار دریا به آینده حیات سبز خود می اندیشیدند، چگونه می توان نظاره گر نابودی جنگل‌های زیبای حرا در این سوسوی امید در قطره های باز مانده شبنم باران در این بحران بی آبی بود!
در چنین شرایطی دست درازی به جنگل های گرمسیری حرا به عنوان گونه شورزی در سواحل جزر ومدی بندر دیر و خور بردستان، خشکسالی و خشک بومی، مهاجرت، کمبود فضای سبز، خشک شدن تالاب ها و مانداب ها، بحران های آب، خاک و ریز گرد هر روز بیشتر از دیروز جان مردم ساحل نشین را تهدید می کند. منابع آب، کم و پرورش گیاهان خشک زی و شیرین پسند روز به روز محدود و محدودتر می شود بنابراین رفتن به سراغ گیاهان شورزی حرا و از بین بردن محدوده های رویش و رستنگاه اصلی، رفتاری مجرمانه با طبیعت انسان زده است.
 جامعه جنگلی حرای استان در سواحل دیر، نایبند، خور بردستان، بیدخون، روستای مل گنزه و مصب رود مند، زیستن در خور ها و خلیج های کوچک را انتخاب کردند، جایگزینی و مکان یابی فعالیت های انسانی از هر سنخ و جنس باشد باید متناسب با حریم رویش و محل زیست این گیاهان شورپسند آرمیده در سواحل باشد. دیگر جنوب استان گنجایش تکرار تجربه های تلخ گذشته را برچهره زیستمندان خود ندارد، تراکم فعالیت های صنایع گاز، پتروشیمی در این دو و سه دهه و آلودگی های بی پایان ناشی از آن در جان مردم رسوخ کرده و بر محدوده های طبیعی، کشاورزی و زیستی سایه افکنده است.
بندر دیر به دلیل همجواری با دریا، سواحل عریض، شیب بسیار ملایم (کمتر از 5درصد)، قرارگیری در عرض جغرافیافی مناسب، شرایط جزر و مدی با دامنه مناسب، رسوبات گلی و باتلاقی ریز دانه، آب های گرم و شور خلیج فارس با دمای متوسط بالاتر از 19 درجه، وجود خورها و خلیج های کوچک و کم عمق، وجود آب و هوای گرمسیری، پتانسیل خاصی جهت رویش گیاهان شور پسند حرا گونه مانگرو به عنوان گیاه بوم - محور در نوار ساحلی برخوردار است. در طول زمان با جریان آب بذر این گیاه از زیستگاه اصلی خود، جنوب شرق آسیا از طریق اقیانوس هند در خورها و خلیج‌‌های دریای عمان و خلیج فارس آرام گرفته و رشد و نمو نمود که بندر دیر یکی از این مناطق است.
جنگل های مانگرو يکي از مهمترين اکوسیستم های ساحلي هستند که کالاها و خدمات زيادی به بشر عرضه مي کنند و به سبب شکنندگي ساختاری در فهرست مناطق بسیار حساس ساحلي طبقه شده اند.Hoberg,2011) )
تأمین بسیاری از گونه های شیلاتي مانند گونه های مختلفي از ماهیان مهاجر و ساکن، میگو و خرچنگ، تولید چوب و الوار، تولید دارو، تأمین علوفه، حمايت از اکوتوريسم و استفاده های آموزشي از این زيستگاه تنها بخشي از خدمات آنها برای انسان است.(Yahaya&Ramu,2003)
 
با توجه به از دست رفت بسیاری از رویشگاه های مانگرو دنیا، توجه به حفاظت بیرونی و توسعه این جنگل ها در خارج از گستره های پراکنش طبیعی نیز به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است. بررسی ها نشان داده است که توسل به چنین مدیریتی نه تنها سبب کاهش عوارض بهره برداری از جنگل های مانگرو و بهینه شدن تولیدات می شود بلکه بهترین زمینه اقتصادی را برای یک مدت طولانی بدون تخریب اکوسیستم فراهم می کند. (وین او، 2004)
اخیرا طرح احداث کارگاه تکثیر میگو در دل جنگل های حرای دیر و حریم 60 متری دریا، محل تداخل آب شور دریا و سیلاب های ساحلی، مکانی برای راه سازی و لوله‌گذاری جهت تامین آب کارگاه هایی است که عملا منطقه خور بردستان و اراضی جنگل حرا آن را به دو نیمه تقسیم می کند و سبب می شود مهم ترین عامل بقای جنگل ها که ورود آب شیرین و غرقاب شدن اراضی بالا دستی و همجواری با حراها می‌شود از دست برود و تجاوزی آشکار به حریم جزر ومدی دریا و این اکوسیستم در پس لابی های موجود است. اجرای این طرح صدمات جبران ناپذیری به جنگل حرای دیر وارد می نماید. بازنگری و ارزیابی معقولانه در مکان یابی این طرح ضرورتی اجتناب ناپذیر و از حقوق انسانی جوامع همجوار آن می باشد. بی شک صلاح مردم دیر در این نیست که امروز مدیران با بی درایتی رقم زده اند و بر اجرای آن مصرانه پافشاری می‌‌‌‌کنند.
مساعد بودن شرايط اکولوژيکى، اين جنگل‌ها را به زيستگاه بسيار مناسب پرندگان مهاجر در فصول سرد تبديل کرده است. در ساير فصول نيز که پرندگان بومى محل مناسبى براى زيست نمى‌يابند، به اين جنگل‌ها پناه مى‌آورند.
غير از پرندگان آبزى و آبچر و مهاجر، خزندگان و ماهى‌ها و حتى برخى از بندپايان و دوکفه‌‌اى‌ها نيز در ميان اين جنگل‌ها مشاهده شده‌اند.
لاک‌پشت‌هاى سبز و عقابى و مارهاى دريايى سمى، ‌ از جمله جانداران ويژهٔ‌ اکوسيستم جنگل‌هاى حرا (مانگرو)ى ايران هستند. حواصيل بزرگ هندى، حواصيل سبز و خاکسترى، فلامينگو، پليکان، انواع سليم، عقاب ماهيگير، کفچه نوک، کاکايى و انواع ديگرى از پرندگان در اکوسيستم‌هاى حراى ايران زندگى مى‌کنند.
 
نقش مهم ديگر اين جنگل‌ها، مناسب بودن بستر آن‌ها براى تخم‌ريزى ماهيان خليج‌فارس است.
جنگلهای مانگرواکوسیتمهای کاملا ویژه ای هستند که اجتماعات گیاهی و جانوری آنها در ارتباط با شرایط خاصی می تواند شکل گیرد. جنگلهای حرا جنوب ایران در نوار ساحلی خلیج فارس و دریای عمان آخرین پراکنش جنگلهای مانگرو در جنوب شرقی آسیا به شمار میروند.
ابوعلى‌سينا، دانشمند بزرگ ايرانى، درخت اين جنگل‌ها را حرا ناميده است.
اکوسیستم دشت ساحلی جنوب ایران از مناطق مساعد توسعه جنگل های گرمسیری مانگرو(حرا) می باشد که از نظرداروسازی وتغذیه دامها اهمیت دارند ازجمله جاذبه های طبیعی بی نظیردرایران می باشد که چشم انداز زیبایی درمنطقه بوجود آ ورده اند با توسعه این پوشش گیاهی درسواحل جنوب درجذب توریسم می تواندیکی از مهمترین حوزه های تفریحی زمستانی کشور تبدیل شود که این امر راه ارتباطی مناسب هتل حمل و نقل و بهداشت و امكانات رفاهي ‌را از مهمترين مسايل مورد بحث در ارايه‌ي خدمات در مناطق توريستي دانست در ميان جاذبه‌هاي گردشگري كشورمان اكوتوريسم حوزه‌اي تقريبا ناشناخته بوده و غلبه جاذبه‌هاي تاريخي بر ديگر گونه‌ها باعث شده تا ابعاد توريسم ايران، همچون اكوتوريسم به خوبي معرفي نشده و توان نهفته در دل اينگونه‌ها همچنان مهجور باقي بماندجنوب( جنگل حرا) از زيباترين جلوه‌هاي اكوتوريستي ايران به شمارمي‌آيند. جاذبه‌هاي توريستي ايران به شمار مي‌آيند كه متاسفانه در مقوله تبليغ و معرفي جهاني جايگاه مناسبي ندارند.
................................................................................