پیام عسلویه : جشنواره خرما و نمایشگاهی با همین موضوع به همت انجمن ملی خرمای ایران واتاق بازرگانی بوشهر به مدت سه روز درنمایشگاه بین المللی بوشهربرگزارگردید. جشنواره ای که علی رغم تازه کار بودن، با استقبال مناسبی از سوی بخش خصوصی و دولتی رو به رو شد و بخش های مختلف هر دو طیف در این جشنواره حضور کامل داشتند. به مناسبت برگزاری این نمایشگاه و نقش تعیین کنندۀ اتاق بازرگانی و ریاست اتاق، پیام عسلویه گفتگوی ویژه ای با خورشید گزدرازی، رئیس اتاق بازرگانی بوشهر ترتیب داد تا از اهداف، چالش ها و آیندۀ صنعت خرمای ایران و استان بگوید..
• چه شد به سمت برگزاری نمایشگاه و این جشنواره حرکت کردید؟
ببینید این یک واقعیت تلخ است که ما نسبت به کشورهای مجاور و حوزه خلیج فارس در صنعت خرما بسیارضعیف تریم. به خصوص در زمینه بسته بندی ها که بسیار شکیل ترهستند و جذب مشتری بسیار بالاتری دارند. ما باید برای شناخت ظرفیت ها و چالش ها نیازمند برگزاری چنین جشنواره ای بودیم. باید بتوانیم محصول خود را به بازار داخلی و خارجی بشناسانیم. صنایع تبدیلی خرما، انواع خرمای شکلاتی، مشتقات خرما مثل شیره سعی کردیم که بسیار گسترش دهیم. الان توانسته ایم قند خرمایی را به بازار مصرف بشناسانیم. با توجه به این تغییرو تحولات زمان آن رسیده بود که این توانمندی ها به صورت صنعتی و حرفه ای در قالب یک جشنواره و نمایشگاه دیده شود. نگرش های سنتی دیگر در این صنعت جایگاهی ندارد و نباید هم داشته باشد..
 
• مهمترین چالش هایی که در بخش خرما با آن رو به رو هستیم در حال حاضر چیست؟
- ما در هر سه بخش داشت و کاشت و عرضه دچار مشکل هستیم. در تولید، عدم نظارت و مدیریت در استفاده از منابع حیاتی مثل آب، اساسی ترین چالش در بخش تولید است. عدم کشت در سطح وسیع و خرده مالکی یکی دیگر از مشکلات ماست. تکنولوژی های جدید مثل کود و سم و ماشین آلات جدید به نوعی از دسترس ما خارج شده. الان نوع سمومی که استفاده می شود در دنیا بسیار بر آن حساس هستند. جای تأسف دارد که بگویم بعضاً حتی مشاهده شده در صادرات محصول سم زدایی از خرما صورت نگرفته و به بازارهای جهانی بدون هیچ ضابطه و نظارتی ارسال گردیده که باعث می شود اعتماد بازار جهانی به خرمای ایران مخدوش شود. همچنین در مباحث مربوط به پولی و بانکی دچار چالش شده ایم. تحریم ها به واقع اثرگذار بوده و جای انکار نیست. دستگاه اداری نیز همانگونه که آقای استاندار اشاره کردند به واقع ترمز توسعه صنعت خرما می تواند ارزیابی شود..
 
نمایشگاه را چگوه ارزیابی می کنید؟ تا چه حد موفق شدید به اهداف خود برسید؟
برای شروع بسیار خوب و مثبت ارزیابی می کنیم. نمی گوییم عالی بود. اما دقت کنیم که در ابتدای این راه هستیم و همیشه سخت ترین قدم، قدم اول است. بسیاری از نواقص در اثر تجربه اندوزی در گذر زمان رفع خواهند شد. 70 غرفه دار دراین نمایشگاه هستند که همگی داخلی هستند. میز خرما را داریم که کارشناسان حوزه های مختلف دولتی و خصوصی حضور پیدا می کنند، نظارت کارشناسی طرح خواهد شد و در نهایت منتهی به صدور یک قطع نامه می گردد. که در رابطه با رشد و توسعه صنعت خرما خواهد بود. در حاشیه نمایشگاه، کلاس ها و دوره های خاص نخل داری، باغداری، فراوری، عمل آوری برگزار می شود که می تواند کمک کند به کسانی که در حوزه نخلیات و خرما فعال هستند. مهارت افزایی از الزامات کنونی توسعه خرماست. دانش باغداران و تولید کنندگاه باید به روزرسانی شود تا نگاه ملی و استانی در بخش دولتی هم نسبت به خرما و صنعت خرما در اثر این برنامه ریزی ها تغییر می کند. تا زمانی که نتوانیم این نگاه سنتی را برداریم و نگاه صنعتی را جایگزین آن کنیم نمی توانیم در عرصه های جهانی موفق باشیم. بسیار خوشحالم که قدم اول برداشته شد. این نمایشگاه و کارگاه های آموزشی قطعا تأثیر خود را بر ذهنیت تولید کننده و تاجر خرما می گذارد. همۀ ما انسانیم و آزمون و خطا می کنیم و از اشتباهات خود درس می گیریم. به خصوص بخش خصوصی که حیات و مماتش به همین آموزش و تجربه اندوزی بستگی ندارد. اگر نخواهیم بیاموزیم و از اشتباهاتمان درس بگیریم محکوم به حذف شدن از اقتصاد هستیم.
 
چیزی که مشخص است این است که اگر خرماداران در بخش های روستایی و شهر های کوچک پذیرای این تغییرات نشوند، بخش دولتی هم کار چندانی از دستش بر نمی آید. فکر می کنید چقدر روستاییان و یا تولید کنندگان در شهرهای کوچک آمادگی پذیرش این تغییر نگرش را دارا هستند؟
- یکی از دستورالعمل های انجمن ملی خرما که زیر مجموعه اتاق بازرگانی است آن بوده که آموزشها رایگان به باغداران در کاشت و داشت و برداشت و فراوری بسته بندی بدهد که نوین شوند. این سه روز هم از همه باغداران خواهش کردیم و برای آمدن آنها امکانات لازم را فراهم آوردیم که بازدید کنند و در دوره ها شرکت کنند تا نگاه اولیه تغییر کند و به سمت صنعتی شدن گام بردایم. اما باید فعالیت ها را گسترش داد و نیز تداوم داشته باشد؛ این مسئله ای نیست که در یک سال و دو سال جواب بدهد. نیازمند یک برنامه ریزی ده ساله هستیم تا بتوانیم تغییرات لازم را اعمال کنیم. دقت داشته باشیم که تازه نگاه ها معطوف به خرما شده و همه دارند کم کم متوجه می شوند که چقدر عقب هستیم و در عین حال چه ظرفیت های کلان مادی و طبیعی برای توسعه این بخش داریم. لذا اگر کم کاری کنیم به نوعی به خود و کشور و اقتصاد ملی خود خیانت کرده ایم
• نقش اتاق بازرگانی به صورت ویژه در ایجاد این تحولات چه می تواند باشد؟
به نظرم بی بدیل و غیر قابل جایگزین خواهد بود. بسیاری از برنامه هایی که امروز در دشتستان و یا سایر حوزه های خرما خیز استان اجرا می شود ماحصل بررسی های شورای گفتگو است که با ریاست استاندار محترم و دبیری ریاست اتاق بازرگانی منعقد می شود. اگر امروز می بینیم که بحث نوین سازی شیوه آبیاری نخیلات در دشتستان مطرح است، به دلیل جمع بندی هایی بوده که اتاق بازرگانی در نشست های متعدد خود با خود خرما داران داشته و خواستۀ آنان را به استاندار محترم و مجموعه دولتی منتقل کرده. به نوعی در ترویج نگرش مدرن به خرماداری اتاق بازرگانی پیشتاز و پرچم دار بوده. اگر چه اینها با گذر زمان تغییر می کند؛ اما دستگاه های جدید و تکنولوژی جدید اگر بخش دولتی تسهیل کننده گردد به سرعت جایگزین روش های بی صرفۀ سنتی می شود.
 
معمولا ثابت شده که کشاورزان تاجران خوبی نیستند. همانگونه تاجران الزاما کشاورزان خوبی نیستند. اینکه مستقیما خود کشاورزان اقدام به عرضه و فروش محصول در بازار می کنند به نظر شما نمی تواند یک ضعف باشد؟
- در حوزه خرما در استان ما بسیاری از خرماداران، باغدار باقی مانده اند. اما هستند باغدارانی که به غیر از تولید خود، تولید منطقۀ خود را نیز برای صادرات خریداری می کنند. زیاد تفکیکی به آن صورت مشاهده نمی کنیم. اتفاقاً بسیاری از تجار موفق ما در حوزه خرما خودشان باغدار هم هستند. البته نکته ای وجود دارد که این دسته از تجار خرما که باغدار هم هستند، میزان تولید باغهایشان آنقدر نیست که بی نیاز از خرید خرما باشند. لذا ما افرادی در انجمن خرمای استان داریم که فرضاً دو هزار تن خرما صادرات دارد که بخش کمی از آن متعلق به خود اوست و مابقی را از سایر باغات استان خرید می کند، فراوری می کند، بسته بندی می نماید و در نهایت صادر می شود. در حال حاضر تاجران خرمای عمده ما در استان به اندازه انگشتان دو دست هستند و بیشتر نیستند. ولی برآمده از کسانی هستند که باغدار خرما هستند که معمولا اجدادشان همه خرما دار بودند. اما نزدیک به صد و پنجاه باغدار دیگر در بحث بسته بندی و صادرات نیستند. ما صادرکننده زیادی نداریم..
بازارهای خارجی خرمای ایران بیشتر کدام مناطق است؟
- مهمترین بازار هدف ما اوراسیاست. مقداری هم حوزه خلیج بود که قطر نقش اول را دارد. با هند هم رابطه خوبی داریم. اما در کل تنها 25 درصد تا سی درصد خرمای کشور صادر می شود و بیشتر به مصرف داخلی می رسد..
• گمان می کنید می توان به بازارهای بیشتری دسترسی پیدا کرد؟
- قطعا پتانسیل آن وجود دارد که صادرات بیشتر شود. در بحث رقابت هم باید کیفیت کنترل شود و هم کمیت کالا. اگر بتوانیم در عرضۀ کالای خود به استاندارهای بین المللی دنیا نزدیک شویم قطعا مشتری پسند می شویم. الان پیشرفت عربستان در بسته بندی خرما و فراوری و رعایت استانداردهای بین مللی به مراتب از ما پیشی گرفته و به نوعی بخشی از آنچه آنان درصنایع تبدیلی دارند اساساً در ایران ما نداریم. حتی امارت و عمان هم از ما جلوتر هستند. بسیار در بازاریابی موفق ظاهر می شوند. به طوری که شاید حتی بزرگترین برندهای شکلات جهان هم نتوانند با بسته بندی خرما و محصولات برآمده از خرمای این کشورها رقابت کنند.
• در نمایشگاه آیا شرکت ها و کارخانه های فعال در زمینه بسته بندی حضور هم داشتند؟
مطمئناً خواسته شده که بیایند. اما شاید رغبت کافی نشان نداده اند. دقت داشته باشید که خرما و صنایع آن در کشورما بسیار مهجور مانده و ظرفیت های آن به درستی در زمینه سوداوری و یه صرفه بودن سرمایه گذاری اقتصادی به بازار شناسانده نشده. لذا اهمیت لازم را هم ممکن است تولید کنندگان سایر حوزه ها برای آن قائل نشوند. ما به آینده باید چشم داشته باشیم و حضور مداوم برای برندسازی نمایشگاه خرما. مطمئن هستم و تجربه نشان داده هر کار استانداردی در عرصۀ اقتصاد اگرچه دیر به نتیجه می رسد، اما یقیناً به نتیجه می رسد و می توانم بگویم دیر نخواهد بود که این نهال کاشته شده، خود نخل تناور و پر برکتی گردد..