عسلویه، آلودگی ها و راهکارها

عسلویه، آلودگی ها و راهکارها

حسین دلشب - مدیر کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر

منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی با مساحتی معادل 14000 هکتار درحاشیه شمالی خلیج فارس و 280 کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر واقع گردیده است.
میدان گازی پارس جنوبی که بزرگترین منبع گازی مستقل جهان است روی خط مرزی مشترک ایران و قطر در خلیج فارس و به فاصله 105 کیلومتری ساحل جنوبی ایران «منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس» قرار دارد. وسعت این میدان 9700 کیلومتر مربع و بخش متعلق به ایران 3700 کیلومتر مربع می باشد که بر اساس آخرین برآوردهای انجام شده، ذخیره گاه این بخش بیش از 14 تریلیون متر مکعب گاز طبیعی و افزون بر 18 میلیارد بشکه میعانات گازی را در خود جای داده است که تقریبا بر اساس محاسبه انجام شده توسط وزارت نفت معادل 9% کل ذخایر گازی جهان و حدود 48% ذخایر گازی شناخته شده کشور ایران است.
هم اکنون ده فاز گازی در قالب پنج پالایشگاه و دوازده واحد پتروشیمی فعال در دو سایت یک و دو صنایع ملی پتروشیمی تحت نظر سازمان منطقه ویژه در حال فعالیت می باشند .
آلودگی هوا با توجه به وسعت انتشار آلاینده ها از جمله مواردی است که همواره علاوه بر مسائل زیست محیطی، تبعات اجتماعی متعددی را به همراه آورده است. استقرار واحدهای صنعتی بزرگ متعدد در مجاورت یکدیگر بدون در نظر گرفتن توان و ظرفیت محیط و شرایط خاص اقلیمی و توپوگرافی منطقه باعث تشدید اثرات آلایندگی صنایع واحتمالا" ایجاد ترکیبات جدید در هوا و افزایش تاثیرات سوء زیست محیطی می گردد. مردم منطقه همواره شاهد تغییرات ناشی از اثرات اجتماعی طرح های صنعتی در ابعاد ونیز وضعیت زیست محیطی آن بوده اند و در این باره مباحث متعددی حتی در میان اقشار عادی جامعه مطرح می گردد و به همین علت تا امروز مردم با حساسیت بیشتری تغییرات زیست محیطی شهرستان و منطقه خود را دنبال می نمایند و در برابر آن واکنش نشان می دهند. تا جایی که اخیرا با انتشار بوی گاز در سطح  شهرستان اعتراضات تا آستانه برپایی راهپیمایی هم پیش رفت که البته با درایت مسئولین استان و شهرستان مدیریت و کنترل گردید.
تاثیرات زیست محیطی طرح ها به نوبه خود می تواند ارتباط مستقیم و تنگاتنگی با آثار اجتماعی طرح داشته باشد و در واقع با اجرای برنامه های زیست محیطی جهت کاهش اثرات آلایندگی؛ تاثیرات سوء اجتماعی آنها  نیز کاهش می یابد .
 
دلایل عمده آلودگی هوا در منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی:
•  کارکرد نامناسب فلرهای مجتمع های گازی و پتروشیمی (فلرینگ)
•  شروع فعالیت های مربوط به بهره برداری برخی از مجتمع ها توام با انجام فعالیت های فاز ساختمانی درداخل مجتمع های دیگر و یا در واحدهای off site که منجر به انتشار ذرات معلق و گرد و غبار میگردد .
•  مجهز نبودن سیستم فلرینگ مجتمع ها به آنالایزر و سیستم اندازه گیری اتوماتیک
 • عدم تدوین برنامه پایش آلاینده های هوا
•  عدم وجود برنامه هدفمند به منظور صرفه جویی در مصرف انرژی
•  در حال حاضر تعداد 10 واحد پتروشیمی در سایت (1) و (3) واحد پتروشیمی در سایت (2) در مرحله بهره برداری می باشند و سیستم فلرینگ اغلب آنها فعال می باشد اما با وجود تمهیدات بسیاری که در زمینه آلودگی ناشی ازFlaring  وجود دارد، هیچگونه نظارتی بر کار واحد ها صورت نمی گیرد و در اغلب اوقات بدسوزی دارند.
•   تولید گوگرد ومحصور نبودن محل دپوی گوگردهای بازیافتی در مجتمع های گازی و انتشار آن در هوا به هنگام وزیدن باد و رفت آمد کامیونهای حمل گوگرد می باشد
  • باز بودن حوضچه های روغن گیری تصفیه فاضلاب صنعتی، که مقادیر زیادی ترکیبات آروماتیک را در هوا منتشر می نماید
  • بهره گیری ازBun pit   ها جهت سوزاندن پسماندهای سنگین نفتی؛ آلودگی هوای ناشی از Bunpit  ها بسیار شدید و خطرناک بوده و در دنیا منسوخ و متوقف شده است.
•   در خصوص مسائل و عواقب ناشی از تحریم ها و نیاز صنعت نفت و گاز و پتروشیمی به تجهیزات مدرن و کارآمد، ضرورت دارد اقدامات عاجلی صورت گیرد، چرا که آلودگی ناشی از بدسوزی فلرها، منطقه و سلامت کارکنان و ساکنین آن را در معرض تهدیدات حاد بهداشتی- زیست محیطی قرار می دهد که مهمترین آنها وجود ترکیبات سرطان زای آروماتیک در هوا می باشد. بررسی دقیق موضوع نیازمند نمونه برداری و پایش مداوم  می باشد.
  • از زمان اولیه شروع به کار در منطقه پارس جنوبی مقرر گردیده بود که شرکت نفت و گاز پارس نسبت به راه اندازی 8 ایستگاه سنجش محیطی در 8 نقطه برای سنجش هوای محیطی منطقه اقدام نماید که متاسفانه پس از گذشت حدود 12 سال، این ایستگاه ها در اواخر آبان ماه به مدیریت منطقه ویژه اقتصادی سپرده شد. البته باید گفت که مدیریت منطقه ویژه نیز در تحقق این امر کوتاهی نمود و این اداره کل به دفعات از هر دو طرف خواستار تسریع در اجرای پروژه فوق گردید. در این صورت می توان برآورد صحیحی از میزان آلودگی هوای منطقه انجام داد.
•   تجهیز واحدهای پتروشیمی و گازی در منطقه به سیستم های پایش آنلاین به کندی پیش می رود این در حالی ست که مقرر شده بود تا آخر سال سوم برنامه یعنی سال 92 طبق بند "ب" ماده 192برنامه پنجم توسعه همه واحدهای صنعتی بزرگ، موضوع فوق را عملیاتی کنند. لذا به دلیل عدم تحقق موضوع طبق برنامه، با یک بار تمدید زمانی مقرر گردید تا انتهای سال 93 همه واحدهای صنعتی بزرگ سیستم پایش لحظه ای را راه اندازی نمایند
  • تولید ذرات معلق از منابع  داخل پالایشگاه ها شامل فلر، چاله سوزا، واحد گوگرد گرانوله، حوضچه هوادهی واحد تصفیه فاضلاب، تمرینات آتش نشانی و تثبیت لجن های هیدروکربنی
  • آمونیاک منتشره از واحدهای تولید اوره و آمونیاک پتروشیمی غدیر؛  شکایتهای بسیاری در خصوص آلودگی این واحد از طرف واحدهای دیگر مطرح شده است. کنترل و کاهش آمونیاک منتشره، از بازدهی مطلوبی برخوردار نمی باشد.
  • منابع تولید ذرات معلق منطقه ای در خارج از پالایشگاه ناشی ازفعالیت کارگاه های سند بلاست، فعالیت عمرانی فازهای در حال ساخت، تردد خودروهای سنگین در جاده های خاکی و عملیات خاکبرداری و خاکریزی
•   در میزان ذرات معلق منطقه، فعالیت کارخانه های سیمان، آسفالت، سنگ شکن ها، پدیده گرد و غبار استانها و کشورهای همسایه تاثیرگذار است.
•   تخلیه حجم بالایی از گازههای سوزانده شده و آلاینده های محیطی از مهمترین فشارهایی است که بر محیط زیست پارک ملی دریایی نایبند تحمیل شده است .
 
 مدیریت تولید گوگرد و فلرینگ
از مجموع فعالیت فازهای گازی 1 تا 10 که در حالت بهره داری کامل می باشند طبق آمار ارائه شده از طرف شرکت مجتمع گازی پارس جنوبی، روزانه حدود 1800 تن گوگرد ناشی از فعالیت شیرین سازی به صورت گرانوله تولید می شود که بعنوان محصول جانبی قلمداد می شود و قابلیت فروش در بازارهای داخلی و خارجی را دارا می باشد.
هدر رفت گوگردهای به دست آمده از شیرین‌سازی گازهای ترش در انبار روباز کنار اتوبان عسلویه سبب شده تا رنگ زرد حاشیه جاده عسلویه به کنگان، هر نگاهی را به سمت خود معطوف نماید. در حال حاضر حتی انبار کردن غیراصولی و نادرست گوگردهای به دست آمده از شیرین‌سازی گاز، می تواند یکی از دلایل شکل گیری باران‌های اسیدی در منطقه باشد؛ این انبارها روباز می باشند و هیچ محافظی برای جلوگیری از انتشار آلودگی آن نصب نشده است. انبار مکانیزه ای که برای دپو و حمل و نقل اصولی گوگرد طراحی شده است بنا به آمار تا حدود 95% پیشرفت فیزیکی داشته است اما چند سالی در همین وضعیت رها شده بود و با پیگیری های این اداره کل در بهمن ماه به بهره برداری می رسد. 
 
 فلرینگ:
یکی از مهمترین پیامدهای افزایش اثر گلخانه ای در اتمسفر زمین، تغییرات آب و هوایی می باشد. در طی فرآیند استخراج و فرآوری نفت و گاز وفعالیت پالایشگاه ها، معمولا"مقادیر زیادی از گازها ی بلااستفاده به سمت فلرها هدایت و سوزانده می شوند. این گازهای سوزانده شده موجب آلودگی محیط زیست و هدر رفت منابع اقتصادی کشور می شوند. بر اثر سوزاندن گازها در سامانه فلر، گازهای گلخانه ای از جمله  SOX، NOX، CO و CO2 در اتمسفر منتشر می شوند و باعث آلودگیهای فراوان جوی و به دنبال آن تاثیرات منفی در خشکی و دریا می گردند و وقوع باران های اسیدی در چنین مناطقی با این نوع آلاینده ها دور از انتظار نخواهند بود. آمارها و بررسی های کارشناسی بعمل آمده در عسلویه نشان می دهد که 23 درصد از کل گازهای سوزانده شده در ایران در منطقه پارس جنوبی می باشد که این رقم بسیار قابل تامل است. طبق آمار ارائه شده از مجتمع گازی عسلویه فقط در سال 92 میزان 1274853 تن  فلرینگ گاز ترش و شیرین انجام شده است.
 در حال حاضر دو ایستگاه سنجش هوای محیطی یکی در حد فاصل عسلویه - نخل تقی و دیگری در شهر کنگان نصب گردیده و بصورت دائم نسبت به اندازه گیری شاخص های کیفی هوا اقدام می شود. البته در پاره ای از موارد بدلیل قطعی برق، ناکارآمدی خطوط اینترنت، عدم کالیبراسیون و بروز برخی نقایص فنی دیگر، ثبت دائم آلاینده های هوا میسر نبوده که البته به سرعت توسط کارشناسان اداره کل و تیم پیشتیبانی سازنده ایستگاه، مورد تعمیر و رفع عیب واقع می شوند. راه اندازی 8 ایستگاه سنجش هوای محیطی در منطقه عسلویه; این ایستگاه ها در اواخر آبان ماه به مدیریت منطقه ویژه اقتصادی سپرده شد.که میبایست زمینه اتصال آن به مرکز پایش اداره کل بوشهر فراهم شود.
 نتایج بدست آمده از ایستگاه سنجش محیطی عسلویه در یک سال اخیر نشان می دهد براساس شاخص اندازه گیری کیفی هوا (AQI)، عمدتاً هوا در وضعیت ناسالم قرار دارد.
 اخص های موثر بر آلایندگی هوای محیطی شامل NO2 ، H2S ، SO2 ، VOC و PM10 و PM2.5 می باشند.
 لازم بذکر است اطلاعات فوق صرفاً از طریق یک ایستگاه سنجش کیفی هوای محیط بدست آمده است. بنابراین باید بودجه کافی در اختیار اداره کل حفاظت محیط زیست استان قرار گیردو حداقل تعداد ایستگاه ها به عدد 5 برسد تا بتوان اطلاعات با دقت بالا و فراگیر که پوشش دهنده کل منطقه باشد را ارائه نمود.
 اداره کل  محیط زیست استان بوشهر به منظور مانیتورینگ دائم وضعیت زیست محیطی عسلویه اقدامات متعددی را به انجام رسانیده است که ذیلاً  برخی موارد  ارایه می گردد:
- موظف نمودن واحدهای صنعتی مستقر در منطقه پارس جنوبی به ارائه گزارش خوداظهاری در خصوص خروجی های دودکش و اندازه گیری هوای محیطی و آلودگی صوتی مطابق با بند ب ماده  192, در حال حاضر نتایج بدست آمده از اندازه گیری هوای محیطی و آلودگی صوتی,  بالاتر از حد استاندارد زیست محیطی است و این بدلیل اثرات تجمعی همه واحدهای فعال گازی و پتروشیمی موجود در منطقه می باشد و هیچکدام از واحدها بصورت خاص مسئولیت تولید آلودگی را برعهده نمی گیرد و یکی از مشکلاتی که در منطقه وجود دارد همین مسئله می باشد.
 - توسعه تا امکان رصد و مانیتورینگ دائم از طریق سامانه اینترنتی در محل اداره کل طبق برنامه ریزی مدون فراهم شود که تاکنون تعداد ی از فازهای گازی اقدام به راه اندازی و ارتباط با اداره کل ننموده اند. بر همین اساس با توجه به آخرین مهلت تمدید شده که تا آخر سال 93 می باشد، در برخی از فازها میزان پیشرفت پروژه آنلاین از 10 تا 90 درصد متغیر می باشد که مکاتباتی به منظور تسریع در تکمیل پروژه آنلاین از طرف این اداره کل بعمل آمده است.
  -بازدیدهایی سرزده و دوره ای از وضعیت عملکرد زیست محیطی فازهای گازی انجام میگردد وهمچنین پیگیری حوادث رخ داده در زمینه HSE در بخش های فازهای گازی و نیز ارائه میبایست ارائه گردد.
-پیگیری کاهش و یا رفع فلرینگ حجم بالایی از گازهای اسیدی با توجه به تعهدات کشور به کنواسیون های بین المللی( کیوتو و کپنهاک) و اثرات آن بر محیط زیست منطقه در واحدهای پالایشگاهی فعال طبق برنامه زمانبندی از طریق مجتمع گازی پارس جنوبی،لذا ضرورت استفاده از تکنولوژیهای نوین در فازهای در حال ساخت به گونه ای که عملیات  فلرینگ به حداقل ممکن برسد. اکنون سیستم های جدید در حال ساخت کپی برداری از سیستم های قدیمی میباشد و همواره مسئله تحریم به عنوان دلیل عدم استفاده و بهره گیری از تکنولوژیهای جدید در کاهش و یا حذف فلرینگ عنوان می شود.
  -پیگیری موضوع آلودگی هوای منطقه از طریق مراجع قضایی و قراردادن واحد های آلاینده در لیست صنایع سال 93-موضوع تبصره یک-ماده 38 قانون مالیات بر ارزش افزوده و الزام به رفع آلایندگی جهت خروج از لیست از دیگر اقدامات است: 
 در کنار همه این پیگیری ها  با استفاده از تجربیات دیگر کشور ها وبررسی های بعمل آمده یک سری راه کارهای اجرایی نیز جهت رفع آلودگی هوای منطقه به شرح ذیل پیشنهاد شده است.
 
راهکارهای اجرایی پیشنهادی
حداکثر بازیابی گاز قابل استفاده : کاهش گاز مازاد ناشی از فرآیند تولید , موثرترین اقدامی است که باید از ابتدا صورت پذیرد. گاز فلر به معنای دور ریختن است زیرا عمده گاز اضافی که از فرایند خارج می شود فلر میگردد. باید برنامه ای عملیاتی برای مدیریت میدان گاز فرا ساحلی و پالایشگاه گاز واقع در خشکی جهت کاهش گاز مازاد ،  تهیه گردد. عمده این گاز ها ، انواع گاز های رها شده از تجهیزات فرایند تصفیه نفت و گاز بر حسب شرایط عملیاتی است و راه حل ، بر قراری توازن بین تقاضا و عرضه در کل فرایند تولید گاز است.
 افزایش کارایی فرایند تصفیه گاز: استفاده از واحد SRU با کارایی بالا با اضافه نمودن واحد تصفیه  tailgaz در فرایند ، روش موثری برای کاهش tailgaz است.
 استفاده از تجهیزات احتراقی با کارایی بالا: این روش می بایست جهت نصب تجهیزات احتراقی جدید در عسلویه و نوسازی تاسیسات در مناطق نفتی  مد نظر قرار گیرد. این فرایند خصوصا برای تجهیزات احتراقی بزرگ مقیاس ، مانند بویلرهای بخار ، توربین های گازی، کوره های حرارتی و ...موثر است.
 کاهش گاز های فرار (اصلاح تجهیزات موجود):  گاز های فرار که بصورت غیر عمدی از تجهیزات و تاسیسات رها می شوند یا نشت پیدا می کنند ، سهم قابل توجهی از انتشار را در واحد های نفت و گاز شامل می شوند. گاز فرار عمدتا شامل ترکیبات آلی فرار ( VOC) و همچنین BTX (بنزن، کلوئن و زایلن) موجوددر مواد اولیه ، سیالات فرایندی و محصولات میانی و نهایی واحد است.
محل انتشار این گاز ها عبارتست از تجهیزات فرایندی ، اتصالات لوله ها، شیر ها ، پمپ ها ، کمپرسورها ، مخازن ذخیره  ، تجهیزات بارگیری محصولات و ... در عسلویه است.مخازن میعانات بعنوان بزرگترین منشاء رها سازی ماده خطرناک بنزن در واحد ها مشاهده شده است.
جلوگیری از نشتی ها ، استفاده از واحد بازیابی گاز های VOC ، اصلاح عملیات تثبیت میعانات که ایجاد ترکیبات VOC را کنترل می کنند و بهبود آب بندی مخازن سقف متحرک و همچنین نگهداری مناسب از تاسیسات ، روش های موثری برای این منظور است.
 تزریق گاز به زیر زمین: این روش در کشور های حاشیه خلیج فارس برای به حداقل رساندن فلر استفاده شده است.همچنین امکان تزریق و حبس این گازها در ساختارهای زمین شناسی نزدیک به منطقه امکان پذیر است.
 استفاده از مشعل های احتراقی با کارامدی بالا :
الف. احتراق مناسب گازهای فلر: از طریق اصلاح طراحی فلر  می توان از انتشار دوده جلوگیری کرد.
ب . مشعل های با NOX کم:  تعویض مشعلها که می تواند زمان اقامت گاز در منطقه احتراق راکاهش دهد.
-  اصلاح شرایط احتراق: کاهش NOX را می توان از طریق کاهش غلظت اکسیژن با  کاهش زمان اقامت در درجه حرارت بالا ، تامین نمود .
- تزریق بخار:  در این فناوری تولید NOX  از طریق تزریق بخار به محفظه احتراق تجهیزات توربین های گازی با مقیاس متوسط ، محدود می شود.
ج. حذف آلاینده ها
-  نصب تاسیسات تصفیه گاز دودکش
این فن آوری شامل نصب سیستم گوگرد زدایی گاز های خروجی ، سیستم نیتروژن زدایی و سیستم جمع آوری غبار است که آلودگی را تا 95 در صد حذف می کند و برای برنامه ریزی بزرگ مقیاس، مورد استفاده قرار گیرد.
د. پراکندگی آلاینده ها : .دود کش های بلند که باعث میشود آلاینده ها در فواصل دور تری تخلیه و در هوا رقیق شوند.

ارسال دیدگاه
  • پایگاه خبری نفت امروز
  • پایگاه خبری نفت امروز