این گزارش را میرزا تقی خان حکیم باشی(23 صفر المظفر 1299) در سفری به دستور ظل السلطان برای سرکشی به بنادر جنوب از بندر بوشهر نوشت که بعدا برای ناصرالدین شاه فرستاده شد و حاوی نکات بسیار مهمی می باشد:
... ملاحظه دولتی؛ بندری که در حیز انظار خارجه است عمارت حکومتی آن از جمیع عمارات خرابه تر و در مقابل بالیوزخانه انگلیس که در جوار آن واقع است سبب افتضاح و شرمندگی زیاد است. بندری که سرحد خاک ایران است آیا در چه زمانی مصلحت دانسته اند که بالیوزگری انگلیس را برای داشتن سرباز هندی و ساختن سربازخانه اجازت دهند، بالیوزگری عمارت بسیار عالی و ممتازی است در کنار دریا و خلیج بوشهر، در جنب آن سرباز هندی و انگلیسی در آنجا موجود و پنجاه نفر سوار و روزها مشغول مشق و لوازم انتظامات خودند، دولت انگلیس چه حق دارد که در خاک دولت علیه سربازخانه بسازد و یا سرباز خود را در اینجا وارد و مقیم سازد. هرگاه سرباز را برای حفظ احترام و حراست خود می خواهد باید از دولت ایران هر چه لازم دارد خواهش نماید تا داده شود، این سربازها دو نفر حکیم و طبیب دارند و دوای مجانی به آنها می دهند.
در برابر این سربازخانه ها و سربازها، دولت علیه نه سربازخانه برای سرباز خود دارد و نه یکنفر طبیب، آیا چقدر جای شرمندگی است که در سرحد ما، طبیب چند نفر سرباز انگلیسی ما را معالجه کند و دوای مجانی از دولت انگلیس به آنها بدهد، نه تنها سربازهای ما طبیب ندارند بلکه چنین بندرگاه معتبری که مخالطه تامه دائمی با خارجه دارد یکنفر طبیب ندارد که در این شهر به معالجه مردم مواظبت نماید و حال آنکه اعلیحضرت قوی شوکت اقدس شاهنشاهی احرسه الله مکه عن طوارق الزمان سالهاست که ششصد تومان مواجب سالیانه برای طبیب بندر ابوشهر مرحمت می فرمایند و اکنون زیاده از هشت سال است که میرزا سید علی طبیب که در بوشهر بود، در طهران بدون هیچ خدمتی مانده و در این هشت سال ششصد تومان مواجب ماموریت می گیرد و در بوشهر یکنفر طبیب نیست. برجها و باستیانها و استحکامات سرحدیه اینجا بالمره خراب و نابودند.
از جمله ملاحظات سرحدیه آنکه بعد از ورود غلام خانه زاد به بوشهر معلوم شد که سه روز قبل از این یک کشتی فرانسه که حامل مال التجاره بوده از بندر بوشهر گذشته و اسباب گفتگوی انگلیسیان و منافی رای آنها شده است. فرانسه کمپانی و افیس مخصوص در محمره باز کرده و به این بهانه شروع کرده اند که کشتی ها خود را به بندرهای خلیج فارس جاری و ساری نمایند، در بوشهر نیز حاجی ابوالقاسم را که سابقا عرض شد وکیل جهاز خود قرار داده و در آنجا افیس مخصوص باز خواهند نمود و گرچه انگلیسی ها خیلی در صدد منع هستند، لیکن کاپیتان جهاز فرانسه به کاپیتان انگلیس بسیار بد گفته بود که شما به چه حق و قانونی کشتی خود را به خلیج فارس می آوردید. انگلیسی ها ساکت بوده اند، هنوز این کشتی از محمره مراجعت نکرده است. بعد از رفتن به محمره تحقیقات کامله را به عرض خواهد رسایند لیکن مجملا عرض می نماید که اگر چه بودن فرانسه ها در سرحدات ایران برای خیال انگلیسی ها مانع و عایق است لیکن در هر حال برای دولت ایران بهتر است و مدعی مخصوص برای انگلیسی ها است.
قربان خاکپای مبارکت شوم استدعای این غلام این است که مواظبت کامله به عمل آید که پیش از معین شدن حسن و قبح افتتاح راه جدید در خفیه باز انگلیسی ها یک قلیل تنخواهی به وزارت خارجه ندهند و اجازت افتتاح بگیرند زیرا که این مطلب خیلی محتمل است. بعد از آمدن کشتی ها فرانسه به بندر بوشهر و محمره داودیان از روسای ارمنی مقیم بوشهر در باطن به حکم دولت انگلیس چهار کشتی دودی دیگر خریده و بر کشتی ها خلیج فارس افزوده و ملتزم شده است با کمپانی که کرایه را نصف بگیرد، معهذا ده یک منفعت بدهد و از تجار ایرانی هم بسیاری با او شرکت کرده اند. این عمل را محض این کرده که جهاز فرانسه ضرر نکند و به خلیج فارس داخل نشود، غلام خانه زاد – تقی)
[شاه در پشت پاکت چنین نوشته است]: کتابچه میرزا تقی خان را خواندم خوب نوشته است. بندر بوشهر جایی است که خیلی خیلی محل توجه است این مطلب را مکرر من نوشته ام که در آنجا هر نوع مخارج و تصرفات بشود جا دارد، نمی دانم چطور می شود که وزیر خارجه به قنسول انگلیس بنویسد حاجی بابا رعیت انگلیس است، هرگز همچه چیزی نوشته و گفته نشده است اگر چیزی شده باشد صریحا بعرض برسانید. حاجی ابوالقاسم تاجر را کی بوحشت انداخته است برای چه خیال تبعه خارجه شدن داشته باشد، شما باید طوری قرار بدهید که تجار را در کمال دلخوشی نگاهدارند. گمرکخانه و عمارت حکومتی البته هر دو لازم است ساخته شود، در گمرک خانه چه عیب دارد تجار هم شرکتی بکنند و عمارت و غیره باید ساخته شود. [از طرف ظل السلطان در پشت پاکت نوشته شده است]: کاغذ میرزا تقی خان حکیم باشی است مطلب محرمانه محرمانه است خیال نداشت که از لحاظ مبارک بگذراند ولی چون تمام مطلب باید معروض شود و از جزییات مطالب مطلع شوند محرمانه تقدیم گردیده است که در کمال محرمیت از نظر مبارک بگذرد.( پایان)