در میان تولیدات کشاورزی در سطح جهان، شاید به دور از ذهن باشد که تولید خرما یکی از نادرترین محصولات کشاورزی است. به صورتی که از میان 180 کشور جهان، نزدیک به 35 کشور توانایی کشت و تولید خرما داشته و از این میان هم تنها 10 کشور تولید کننده عمده خرما محسوب می شوند که مصر با تولید تقریبی یک و نیم میلیون تن در سال در رتبه نخست و امارات با دویست هزار تن در رتبه دهم ایستاده است.
ایران نیز در سالیان گذشته سهم بسیار بالایی در تولید خرما داشته و دومین تولید کننده خرما در جهان محسوب می شده است. خرمای تولیدی ایران بنا به نظر کارشناسان فنی داخلی و خارجی از جمله مرغوب ترین و بازارپسند ترین خرماهای جهان محسوب می شود و ظرفیت تصاحب بخش عمده ای از بازار این محصول را دارا می باشد. اما علی رغم اینکه خرمای تولیدی ایران هم به لحاظ تناژ تولید و هم به لحاظ کیفیت محصول جز برترین ها محسوب می شود، سهم قابل ملاحظه و شایسته ای در بازارهای جهانی ندارد.
این در حالی است که بنا به گفتۀ رئیس انجمن ملی خرمای ایران در حاشیه نخستین نمایشگاه ملی خرمای ایران، استعداد خرمای تولیدی کشور برای داشتن بازارهای جهانی تا یک میلیارد دلار تخمین زده می شود. اما در حال حاضر با صادرات 150 هزار تن در سال، تنها 350 میلیون دلار در سال گذشته و 170 میلیون دلار در سال جاری درامد صادراتی داشته ایم.
بنا به همین احساس کمبود، انجمن ملی خرمای ایران به همراهی اتاق بازرگانی بوشهر همت گماردند و اقدام به برگزاری نخستین جشنوارۀ ملی خرمای ایران کردند. این جشنواره در سه روز و سه برنامۀ عمده تدارک دیده شد: نمایشگاه، نخستین جلسۀ میز خرمای کشور و همایش سراسری خرما در روز آخر با حضور مقامات عالی رتبۀ کشوری مرتبط و تجار و فعالان بخش خصوصی خرما.
 
 
 
روز اول، نخستین جشنوارۀ ملی خرمای ایران
زیر سایۀ بن بست بروکراتیک
در تمام سالیانی که به بخش های مختلف صنعت و تجارت توجه نشان داده می شد و جهت رشد و معرفی محصولات هر حوزه نمایشگاه های گوناگونی برگزار می گردید، خرما هموار زیر سایۀ سایر محصولات بوده و هیچ نمایشگاه اختصاصی و تخصصی نداشته است. در سال جاری انجمن ملی خرما با تحلیل شرایط حاکم بر تجارت خرما، بر آن شد برای نخستین بار برای آشنایی مردم و مسئولان با الزامات رونق گیری این بخش از اقتصاد، نمایشگاهی اختصاصی و تخصصی تدارک دیده و برای نخسیتن بار اقدام به برگزاری این نمایشگاه نماید.
هدف از برگزاری این نمایشگاه شناساندن ویژگی های خرمای تولید شده، ظرفیت های موجود در این صنعت برای رشد و ارتقای جایگاه بازار داخلی و خارجی، شناسایی چالش ها و پیدا کردن راهکارها، بهره وری، بازاریابی، جهانی شدن، نوآوری و... بوده و در آن 70 غرفه دار از استان های خرماخیزکشور از جمله سیستان و بلوچستان، کرمان، فارس، بوشهر و... مشارکت کردند. صنایع تبدیلی، بسته بندی، فرآوری و از دیگر بخش های این نمایشگاه است که با استقبال تولید کنندگان و تاجران خرما مواجه گردیده است.
در آیین افتتاح این مراسم محسن رشید فرخی، رئیس انجمن ملی خرمای ایران، با برشمردن مشکلات متعدد در مسیر تولید و عرضه خرما با بیان اینکه ما حتی برای خرید قطعات مورد نیاز خود نیز با حجم سنگین تحریم ها دچار مشکلات شده ایم، خواهان حمایت قاطع دولت ازتولید کنندگان خرما شد. رئیس انجمن ملی خرمای ایران گفت: «ما در راه صنعتی شدن خرما نیاز مبرم به برنامه ریزی کلان و سیاستگذاری بخش دولتی متناسب با نیازها و خواسته های بخش خصوصی داریم که متأسفانه این همکاری و همراهی لازم دیده نمی شود».
عبدالکریم گراوند، استاندار بوشهر نیز با ایراد سخنرانی در این آیین، با پذیرش انتقادات و وارد دانستن گلایه های بخش خصوصی تصریح کرد: «یکی از عمده ترین مشکلات ما، نظام اداری ماست است. واقعا در این بخش نیاز به بازنگری داریم و این گلایه کاملا به حق و وارد است و باید به به صراحت گفت تا نظام ما اصلاح نشود هیچ اتفاقی در زمینه توسعه رخ نخواهد داد».
استاندار بوشهر در بخش دیگر سخنانش با تأکید بر بخش خصوصی بیان کرد: «بخش خصوصی هم آن گونه که باید در معرفی و بازاریابی خرما موفق عمل نکرده است. حتی خرما در بازار داخلی ایران با توجه به نیازهایی که می توان سراغ گرفت جایگاه درخور و شایسته ای ندارد که اصلاح این بخش به عهده بخش خصوصی است و از دولت در این زمینه کاری بر نمی آید».
 
روز دوم: نخستین جلسۀ میز خرما
در زیر سایۀ سنگین تحریم ها
دومین روز همایش به برگزاری میز خرما اختصاص داشت. میز خرما، بنا به دستور کار میزهای تخصصی بنا داشته و دارد که به صورت علمی و جامع موضوع میز را در رصد هموارۀ خویش داشته، چالش ها را یافته و دسته بندی نموده و راه کارهای بخش خصوصی را تدوین کرده و جهت هم اندیشی به بخش دولتی و شورای عالی صادرات ارائه نماید.
با توجه به اینکه خرمای کشور فاقد میز تخصصی برای بررسی مشکلات این عرصه بود، انجمن ملی خرما در تعامل با بخش دولتی اقدام به تشکیل و راه اندازی میز خرمات نموده و در این جشنواره نخستین جلسۀ آن را منعقد کردند. این جلسه به طرح مباحث فنی از هر دو بخش خصوصی و دولتی اختصاص یافت و در نهایت منجر به پیش نویس قطع نامه ای گردید که در روز پایانی قرائت شد.
اهم چالش هایی که در این جلسه عنوان شد شامل تأثیر تحریم ها، نوسانات بسیار شدید مدیریتی و آیین نامه ای، نوسانات پر دامنۀ نرخ ارز و 5 نرخی شدن ارز، کم آبی و خشکسالی، رقابت پذیر نبودن خرمای تولیدی، بی توجهی به استانداردهای بازارهای بین المللی، عقب ماندگی تکنولوژیک بخش خرما، نبود سیاست های روشن و دپیلوماسی حمایت کننده می شد.
تجار بخش خصوصی در این همایش تحریم ها را بسیار مخرب بر صنعتی شدن تولید و فراوری خرما دانسته و حل مشکلات این بخش را در گرو ایجاد یک دیپلماسی حمایتی و توسعه محور دانستند. رئیس انجمن ملی خرما نیز با تأکید بر تأثیر تحریم ها در آغاز این نشست عنوان کرد: «تحریم ها تأثیر جدی بر اقتصاد ما نهاده. نه جای انکار است و نه جای کتمان. انکار این تأثیر خود یک اشتباه مهلکت تر و بدتر خواهد بود. اما آنچه که کار را برای ما دشوار تر کرده نبود مدیریت صحیح است، تصیمات خودسرانه و خلع الساعه و هیجانی بخش دولتی، آفت بخش خصوصی شده است».
محسن رشیدفرخی، رئیس انجمن ملی خرما در ادامه با بیان این که خرما مظلوم ترین محصول کشاورزی ایران است، گفت: «ما تمام نمایشگاه ها را از دست داده ایم، بازارهای سال نو میلادی و چینی نیز از دست رفته است، قانون بازار دنیا این نیست که یک سال صادر کنیم و سال بعد غیبمان بزند و حضور نداشته باشیم. بلافاصله از بازار حذف می شویم و رقبا جایگزین خواهند شد. الان با توجه به در پیش بودن رمضان، ما فقط بازارهای کشورهای مسلمان را خواهیم داشت که نیازمند برنامه ریزی است. اگر مصلحت نظام شرایط کنونی را ایجاب کرده، حداقل باید از بخش خصوصی در این شرایط پشتیانی کرد».
به تناوب دیگر تجار خرما از بوشهر و کرمان و خوزستان و سیستان به سخن نشستند و فصل مشترک سخنان همۀ آنان عواقب ناگوار تحریم ها بر رشد صنعت خرمای کشور بود. مهندس پورجم از فعالان خرمای استان با انگشت گذاشتن بر همین چالش گفت: «مادامی که دیپلوماسی کشور مبتنی بر تسهیل توسعه ایران مورد بازنگری قرار نگیرد و موانع را مرتفع نکند نشست های این چنینی با همل فوایدی که دارند به نتایج مشخصی منتج نخواهد گردید».
 
روز سوم: اختتامیه و صدور قطع نامه میز خرما
در زیر سایۀ بی آبی
اجلاس روز سوم این جشنواره با حضور نمایندگان مجلس و رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، معاونان وزاری جهاد کشاورزی و صنعت و معدن، استاندار بوشهر و مدیران مرتبط به این بخش برگزار گردید. این مراسم که برقراری دیالوگ میان دو بخش دولتی و خصوصی برای آسیب شناسی دقیق تر و رسیدن به راهکارهای مشخص برای خروج بازار خرما از رکود فعلی را فراهم آورد شاهد ایراد سخنرانی های متعدد بود که اهم نکات آن به اطلاع می رسد:
استاندار بوشهر:
این جشنواره می تواند آغازی باشد بر نگاه دوباره به خرما. اگر در سایر بخش ها هم به خود نیاییم و فکری نکنیم به زودی باید حسرت های بیشتری در رابطه با از دست دادن محصولات و بازارها و بیکاری بیشتر بخوریم. ما در تولید خرما اول و در صادرات خرما آخر هستیم. دولت باید اتوبان بسازد، اما مشغول کندن خندق و دست انداز است. سیستم بروکراسی کشور نیازمند تغییرات بنیادین است. ما نیاز داریم به تفویض اختیارات به دولت های محلی برای پیشبرد امور.دولت های محلی باید وجود داشته باشند.
نماینده دشتستان:
بحران بی آبی که متعلق به امروز نیست. وضعیت اقتصادی دولت اگر امروز رو به راه نیست، در گذشته که منابع مالی سرشاری وجود داشته، چرا آن زمان که پول بود برای روزهای سخت فکری نشد؟ اگر سد دالکی در زمان خود ساخته شده بود امروز شاهد این حجم از چالش ها در دشتستان نبودیم. قامت نخیلات ما خم شده است. حالا سد هم اجرا بشود باران نداریم. در گذشته برای این روزها فکری نشده و هیچ توجیهی هم در مقابل مردم نداریم. طرح تحول کشاورزی دشستان فقط بر روی کاغذ وجود دارد و جدیت لازم هرگز از سمت دستگاه های دولتی و استاندار سابق برای اجرایی شدن آن وجود نداشت و سه سال است که طرح های آن راکد مانده.
رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس:
دیگر نمی توانیم. برای تمام شدن طرح های کشاورزی ایران به 150هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است. از این 337 طرح، حدود 200 طرح حیاتی است که به 80 هزار میلیارد تومان جهت اتمام پول نیاز داریم. بدون احتساب تورم تمام شدن این پروژه ها با سیستم مالی کنونی و فرض حفظ قیمت ها به 30 سال زمان نیاز دارد. دیگر نمی توان با این نحوه بودجه ریزی این پروژه ها را تمام کرد. بودجه عمرانی دولت این اجازه و ظرفیت را نمی دهد. ما اشتباه کرده ایم و در واقع اگر چه به عنوان نماینده مردم، چشم و گوش آنان بوده ایم، اما عقل آنها نبوده ایم و نگرش های جزیره ای باعث عدم توسعه کشور شده است. آنچه نیاز است تغییر بنیادین نظام سیاستگذاری در کشور است.
مدیرکل جهاد کشاورزی استان بوشهر:
بزرگترین جشنوارۀ خرمای ایران است که تا کنون برگزار شده. 70 غرفه از آن استقبال کرده اند. در استان بوشهر 34500 هکتار نخیلات داریم. 160هزار تن تولید داریم که 30هزار تن آن صادر می شود و در آمدی 45 میلیون دلاری برای کشور به ارمغان می آورد. بیش از 18 هزار نفر اشتغال مستقیم در صنعت خرما داشته و 67 هزار شغل غیر مستقیم نیز ایجاد کرده است. مشکلات کم آبی مشهود بوده و نیاز به برنامه ریزی ها و اجرایی شدن سیاست های کلان اتخاذ شده محسوس است.
رئیس اتاق بازرگانی بوشهر:
15درصد خرمای کشور در استان بوشهر کشت می شود. بیش از 750 کیلومتر مرز آبی با خلیج فارس داریم و چندین بندر در استان مستقر است که دسترسی به دریا و تجارت دریایی را برای ما ممکن و تسهیل کرده. لذا پتانسیل بسیار مناسبی برای رشد این صنعت و تجارت در استان ما فراهم است که جهت بهره برداری مناسب از آن نیازمند برنامه ریزی دقیق تری هستیم. نیروی باتجربه ای که ناشی از سابقۀ طولانی کشت خرما در استان بوشهر موجود است یک امتیاز بسیار شاخص محسوب می شود که جا دارد خود را آمادۀ هر نوع همکاری برای به اشتراک گذاشتن این تجربیات بسیار گرانبها برای پشبرد امور اعلام کنیم.
رئیس انجمن خرمای استان بوشهر:
بخش نامه های غیر عقلانی و تحریم های ظالمانه رمقی برای تجارت و تولید خرما باقی نگذاشته است. روند رو به رشدی در صادرات شاهد بودیم که متأسفانه متوقف شده و الان با کاهش صادرات رو به رو هستیم. در بخش سنتی آبیاری به صورت غرقابی است که هدر رفت آب و اتلاف منابع آبی بسیار بالاست در این شیوه. کانال انتقال آب را به طول هشت کیلیومتر آمده اند و احداث کرده اند. اول و انتهای مسیر بتنی و سیمانی ساخته شده و یک باره در میانۀ کار به طول 1400 متر به صورت خاکی رها شده است و پیمانکار کار را تمام نکرده. هیچ کس هم پاسخگو نیست. سد دالکی با این سرعت 15 سال طول می کشد تا خاتمه بگیرد. آن موقع دیگر نخیلاتی باقی نمانده است. بی آبی کیفیت محصول را به شدت پایین آورده. حمل و نقل و جاده های اسف بار بین روستایی، باعث اتلاف خرما می شود.
رئیس انجمن ملی خرمای ایران:
شنیدم که در منطقۀ دشتستان می خواسته اند پتروشیمی بسازند. من واقعا حیرت کردم از آن تصمیمی که گرفته شده بود. در سر پاره ای از مدیران چه می گذرد که چنین تصمیماتی گرفته می شود؟ دشتستان آبی ندارد که به چنین صنایع عظیمی اختصاص داده شود. خوشحالم که درک بالای مردم این منطقه باعث عدم احداث این پروژه گردیده؛ وگرنه بلایی عظیم تر بر جان نخیلات این منطقه می توانست وارد آید.
بسیاری از تجار و فعالان و معاونان وزیر نیز به ایراد سخن پرداختند که در مقام سخن به پذیرش کاستی ها و قول رفع این موانع انجامید. در نهایت قطع نامۀ پایانی این مراسم نیز به قرائت رسید.
 
 
 
 
 
از استاندار تا نمایندگان مجلس تا بخش خصوصی در جشنواره ملی خرما:
نظام اداری ما به بن بست رسیده است
جشنواره ملی خرما به مدت سه روز در شهر بوشهر به میزبانی انجمن ملی خرمای ایران و مدد و همکاری اتاق بازرگانی بوشهر برای نخستین بار در کشور برگزار شد. جشنواره ای که انصافا اگرچه شاید از دور فاقد اهمیتِ آن چنانی جلوه کند، اما هنگامی که در بخش های مختلف این جشنواره شرکت کردم اولین چیزی که به ذهنم رسید همان مطلبی بود که رئیس بسیار متشخص و محترم انجمن ملی خرما در سخنانش ابراز کرد: «خرما یکی از مظلوم ترین محصولات ملی این کشور است که هیچ متولی، حامی و سیاست گذار مشخصی ندارد».
بگذارید صادقانه اعتراف کنم. من برای اولین بار بود که از هر لحاظ به اهمیت خرما پی می بردم. ارزش اقتصادی آن، اشتغالزایی صنایع وابسته، مباحث سلامت و درمان و خواص شگفت انگیز دارویی این محصول و در عین حال نبود هیچ جایگاه مشخصی در زندگی ایرانیان برای این محصول.
آیا شما می دانید بیش از 400 نوع خرما در کشور کشت می شود و حداقل 15 نوع خرمای ایران به لحاظ مرغوبیت و قدرت رقابت با خرماهای سایر نقاط جهان، حرف اول را می زند؟
آیا می دانید خرماهای مرغوب ایران به دلیل رها شدن به حال خود، بی بهاترین خرمای موجود در بازار جهانی است؟
آیا می دانید جزء ده کشور بسیار مستعد جهان برای تولید خرما می باشیم؟
آیا می دانید مصرف سرانه خرمای ایران تنها 5 کیلوگرم در سال است؟
آیا می دانید در تولید خرما دوم و در صادرات خرما آخر هستیم؟
آیا می دانید به علت فرسودگی و عقب ماندگی بسیار شدید صنایع مربوط به خرما، 30 تا 40 درصد محصول خرمای نخیلات اساساً از بین می رود و وارد چرخه تولید و بازار نمی شود؟
آیا می دانید در حالی که مقدار تولید در هکتار جهانی در یک بازه زمانی 40 ساله نزدیک به پنج برابر شده است، این مقدار در ایران این مقدار هم از حدود سه و نیم تن در هکتار تنها به 2/4(چهار ممیز دو دهم) افزایش پیدا کرده؟ به عنوان مثال مصر در هر هکتار نزدیک به 30 تن برداشت می کند.
آیا می دانید قدرت اشتغالزایی هیچ بخشی در صنایع کشاورزی با «تولید صنعتی خرما» برابری نمی کند؟
 از این «آیا می دانید ها» بسیار می توان در رابطه با خرما برشمرد. بگذارید اعتراف کنم که من هم نمی دانستم. جشنواره ملی خرما برای منی که یکی از زیباترین وجوه طبیعی استان برایم همواره نخیلات پر شکوه آب پخش و دشتستان بوده و هست، فرصتی شد تا انگار از نو عظمت این داشته قدرنادیده این استان را بشناسم.
شاید به نوعی کامل ترین تعبیر را یکی از تجار سرشناس خرمای استان استفاده کرد... وقتی در نقد عملکرد وزارت صنعت و معدن و تجارت در نخسیتن جلسه میز خرمای کشور با سخنان نا سنجده بخش دولتی مواجه شد گفت... دردمندانه هم گفت... گفت و عمق صحبتش با من است هنوز: «ای کاش نفت نداشتیم». مرد جهان دیده ای که همچون همکار دیگرش که از اوضاع پریشان بخش دولتی به ستوه آمده بود و فریاد موقر و متینش را با لبخند و بی کینه به مدیر کل صمت استان گفت: «ماکاری کردیم ما را تحریم کنند؟ بخش خصوصی مقصر است که اقتصاد ایران اینگونه تحریم شده؟ اما همۀ تاوان آن را بخش خصوصی دارد می دهد».
آنقدر رنگ و عطر بوی نفت و پول نفت ما را مسخ خود کرده که از همه چیز دیگرمان غافل شده ایم. بدجور هم غافل شده ایم. انگار در یک تغافل شگفت انگیز تاریخی به سر می بریم. در این میان اگر هم عده ای از بخش خصوصی که به تعبیر زیبای خودشان کشاورز و کشاورز زاده هستند و بر پا و بلندای نخیلات نطفه وجودشان بسته شده، کمر همت می گمارند تا کاری کنند و سهمی در توسعه و تعالی میهنشان داشته باشند چنان در زمین دولت و بازی های سیاسی گیر می کنند که خلاصی از آن ممکن نیست.
یکی از تجار سرشناس خرما نیز در همان نشست از سر استیصال گفت: «ما دست خط بدهیم پول نفت برای خودتان، ولی تو را به خدا با بخش خصوصی دیگر کاری نداشته باشید راضی می شوید؟ پول نفت و پول همه طلا و سنگ این مملکت مال شما دولتی ها، فقط دست از سر بخش خصوصی بردارید و بگذارید ما کارمان را کنیم. ما بلدیم چه بکنیم. دولت نمی داند و جهل خودش را هم به جان بخش خصوصی می اندازد».
اینک نخستین جشنواره، نمایشگاه و جلسۀ میز خرما با همت متعالی جمعی از بوشهری ها و هم وطنان عزیز از اقصی نقاط کشور به اتمام رسیده. من مانده ام و بهتی به وسعت چهل سال... چهل سالی که تعبیر دقیقش انگار سخن استاندار محترم بوشهر است که یا حرفی نمی زند و یا اگر می گوید با تربیت اصیل لری اش صریح و صادقانه می گوید: «ما به جای ساختن اتوبان برای تولید و بخش بخصوصی، مشغول کندن خندق و ساختن دست اندار و نابودی راه ها بوده ایم. چپ و راست هم ندارد. همه به یک اندازه مقصر بوده اند». جایی که استاندار بوشهر با همه تجربه سی و یک ساله اش در افتتاحیه نمایشگاه گفت: «بدون بازنگری بنیادین در نظام اداری ، نمی توان دیگر حتی یک قدم برای توسعه در کشور برداشت».
یا مبهوت مانده ام در جایی که دکتر کیخا، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس در اختتامیه و قرائت قطع نامه میز خرما بیان کرد: «دیگر نمی توانیم. پروژه های حیاتی بخش کشاورزی ایران نیاز به 80هزار میلیارد تومان بودجه دارد که با توجه به بودجه عمومی کشور اتمام این پروژه ها با فرض ثابت ماندن تورم سی سال زمان خواهد برد... سی سالی که ای بسا دیگر بسیار دیر شده باشد».
یا شاید همۀ درد آنجایی بود که مهندس پور جم، یکی از فعالان بخش خصوصی و تاجران خرما در جلسه میز خرما تمام عرایض و سخنانش را در یک دقیقه و شاید یک جمله خلاصه کرد: «تا دیپلماسی کشور تغییر نکند و تا سیاستگذار، توسعه اولویت اولش نشود هیچ برنامه ریزی به سرانجام نخواهد رسید».
وقتی با مهندس رشیدفرخی، هم وطن کرمانی مان که رئیس انجمن ملی خرماست مصاحبه می کردم گفت: «بخش دولتی چه توقعی از بخش خصوصی دارد وقتی یک باغدار ایرانی کارگر استخدام کرده برای برداشت خرما و یا آبیاری نخیلات، دارد مزد می پردازد، اما ناگهان قطعه ای در دستگاه های باغش خراب می‌شود و مجبور است از خارج بیاورد. یک ماه تمام دوندگی کرده و هنوز نتوانسته مبلغ دو هزار پوند را به دست تولید کننده انگلیسی برساند تا قطعه مربوطه را بخرد و بیاورد. حالا شما تصور کنید خرما بر درخت، کارگر در باغ... هیچ کاری هم صورت نمی گیرد. اگر آقایان مصلحت دیده اند و عزت کشور را اینگونه تعریف کرده اند، خب به داد بخش خصوصی هم برسند. این که نمی شود بخش خصوصی رها بشود به امان خدا و توقع معجزه از این بخش داشت».
نمی دانم. آنچه در این سه روز دیدم این بود: پول هست، استعداد و ظرفیت هست، منابع خداداد طبیعت هست، عزم و اراده و عرق ملی هست، انگیزه و انرژی و نیرو هست، مدیریت همسو و کاردان هم حضور دارد، اما همه چیز برای نشدن است. عیب کجاست؟ ..... تا کنون مدیری را ندیده ام که در هر دو نوبت سخنرانی اش در حضور اصحاب جراید همچون استاندار بوشهر به تأیید بگوید نظام اداری ما به بن بست رسیده. آیا می توان از این آواها بوی تغییر شنید و امیدوار بود که موسم تغییرات و اصلاحات عقلانی ساختار مدیریتی کشور آغاز گردد؟ چشم به راه آینده ایم...